لایحه نویسی، دادخواست یا عریضه نویسی با هوش مصنوعی_ رویکرد کاربردی

آخرین بروزرسانی در ۴ بهمن ۱۴۰۳ توسط Dr.Arman

قبل از پرداختن به موضوع تنظیم لایحه، عریضه یا دادخواست با هوش مصنوعی، باید بدانیم که لایحه‌نویسی یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین بخش‌های فرآیند رسیدگی قضایی است. در دعواهای حقوقی، چه در مقام خواهان و چه در مقام خوانده، تهیه لایحه دفاعیه یا دادخواست جامع و مستند می‌تواند به‌شکل قابل‌توجهی بر سرنوشت پرونده اثر بگذارد. تاکنون، این فرایند عمدتاً به‌صورت سنتی و با صرف وقت و انرژی بالا از سوی وکلا و مشاوران حقوقی صورت می‌گرفت.

در شرایط رقابتی امروز، شتاب در ارائه خدمات و کاهش هزینه‌ها برای موکلان در اولویت است. ابزارهای هوش مصنوعی این امکان را فراهم کرده‌اند که با سرعتی بیشتر و ضریب خطای کمتری، متون حقوقی را تهیه کنیم. ضمن اینکه هوش مصنوعی قادر است با دسترسی هم‌زمان به منابع گسترده، به‌روزترین تغییرات قانونی را نیز در اختیار وکلا بگذارد؛ امکانی که در روش سنتی نیازمند ساعت‌ها جست‌وجو در کتابخانه‌ها، سایت‌های قضایی و منابع مختلف بود.

از این رو، ضرورت استفاده از هوش مصنوعی در لایحه‌نویسی در کنار هوش مصنوعی وکیل، نه‌تنها از جنبه بهبود کارآمدی و دقت مهم است، بلکه از منظر همگام شدن با تحولات دنیای دیجیتال و پاسخ‌دهی سریع به نیازهای نوین موکلان نیز حیاتی به نظر می‌رسد.

در ویدیوی زیر، بطور مختصر و سریع، آموزش دادخواست نویسی با هوش مصنوعی ارائه شده است.

نگاهی به اصول بنیادین لایحه‌نویسی

پیش از آنکه وارد جزئیات لایحه‌نویسی به روش هوش مصنوعی شویم، باید مروری داشته باشیم بر اصول سنتی و بنیادین این کار. لایحه، در اصل یک متن حقوقی مستند و استدلالی است که هدف اصلی آن اقناع مرجع رسیدگی‌کننده – اعم از دادگاه یا شورای حل اختلاف یا هر مرجع شبه‌قضایی – است.

مهم‌ترین اصول لایحه‌نویسی به شکل سنتی عبارت‌اند از:

1. جامعیت مطالب: یک لایحه باید تمام ابعاد قضیه را به‌صورت جامع بیان کند تا ابهامی برای قاضی باقی نماند.
2. اختصار و نظم: نگارش طولانی و بدون نظم باعث می‌شود قاضی یا مخاطب اصلی خسته شده و نتواند از استدلال‌های مهم استفاده کند. باید بخش‌ها، عناوین و بندهای مختلف به‌صورت تفکیک‌شده و منطقی تنظیم شوند.
3. استناد دقیق به مواد قانونی: هر لایحه ارزشمند باید بر اساس مواد قانونی صریح و مرتبط بنا شود. بدون استناد دقیق به قانون و رویه قضایی، لایحه کارایی لازم را نخواهد داشت.
4. رعایت اصول نگارشی و نوشتاری: استفاده از عبارات مناسب، لحن رسمی و انشای روان از ملزومات یک لایحه تاثیرگذار است.
5. امانت در نقل قول‌ها و تفاسیر: اگر لایحه حاوی ارجاعات به سوابق قضایی یا مواد قانونی است، باید متن قانون یا رای را بدون تغییر و با ذکر منبع ارائه کرد.

اما هوش مصنوعی چگونه می‌تواند این اصول را تقویت کند یا در اجرای آن‌ها به نویسنده لایحه کمک برساند؟ این همان پرسشی است که در ادامه مقاله پاسخ داده خواهد شد.

لایحه‌نویسی سنتی در برابر لایحه‌نویسی با هوش مصنوعی

در لایحه‌نویسی سنتی، معمولاً وکیل یا کارشناس حقوقی با تکیه بر مطالعات و تجربیات شخصی خود، به جمع‌آوری و پردازش اطلاعات و اسناد مرتبط با یک پرونده می‌پردازد. این فرایند می‌تواند بسیار زمان‌بر باشد؛ زیرا اسناد حقوقی گاهی اوقات از نظر حجم زیاد و از نظر تنوع پیچیده هستند. همچنین، در روش سنتی احتمال نادیده‌گرفتن یا فراموشی بعضی از قوانین یا آرای وحدت رویه وجود دارد.

در نقطه مقابل، لایحه‌نویسی با هوش مصنوعی:

• در یک چشم به‌هم زدن می‌تواند خیل عظیمی از داده‌ها را تجزیه و تحلیل کرده و مرتبط‌ترین یا مستدل‌ترین رویکرد را پیشنهاد دهد.
• می‌تواند از طریق الگوریتم‌های NLP (پردازش زبان طبیعی)، متن‌های حقوقی موجود را تفکیک کند و بخش‌های حیاتی را جهت استفاده در لایحه استخراج کند.
• قابلیت برقراری ارتباط با پایگاه‌های داده مختلف را دارد؛ به این معنا که هم‌زمان می‌تواند به قوانین ملی، آرای دیوان عالی کشور، آرای وحدت رویه، قوانین محلی و… دسترسی داشته باشد.

البته واضح است که این رویکرد مدرن، یک جایگزین کامل برای توانایی تحلیل وکیل و قضاوت انسانی نخواهد بود؛ بلکه یک دستیار فوق‌العاده توانمند است که به انسان‌های متخصص کمک می‌کند. در حقیقت، هدف آن کاهش صرف انرژی و زمان در بخش‌های تحقیقاتی و مکانیکی فرایند لایحه‌نویسی است.

مزایای کلیدی استفاده از هوش مصنوعی در فرایند نگارش لوایح

پس از روشن شدن تفاوت کلی میان روش سنتی و مدرن، بد نیست نگاهی دقیق‌تر به مزایای کاربردی هوش مصنوعی در لایحه‌نویسی داشته باشیم.

• سرعت بالا در پردازش و تحلیل اطلاعات: شاید مهم‌ترین مزیت، توانایی هوش مصنوعی در پردازش حجم عظیم اسناد حقوقی در کمترین زمان باشد. یک وکیل می‌تواند زمان پژوهش و جمع‌آوری داده‌ها را به چند دقیقه یا چند ساعت کاهش دهد.
• دقت و بهبود کیفی: سیستم‌های هوش مصنوعی قادرند جزئیات دقیقی را استخراج کنند که ممکن است در نگاه نخست توسط نیروی انسانی نادیده گرفته شود. این دقت بالا می‌تواند از بروز اشتباهات پیشگیری کرده و مدارک را مستندتر کند.
• صرفه‌جویی در هزینه: وقتی زمان تحقیق و نگارش کاهش یابد، هزینه‌های مربوط به نیروی انسانی و همچنین وقتی که برای امور دیگر می‌توان صرف کرد، کاهش خواهد یافت.
• استانداردسازی قالب لایحه‌ها: با اجرای ساختارهای از پیش تعریف‌شده، می‌توان به کیفیت نگارش ثابتی دست یافت. وکلا یا کارشناسان حقوقی می‌توانند الگوهای استانداردی ایجاد و در پرونده‌های مختلف با اصلاحات جزئی از آن استفاده کنند.
• به‌روزرسانی هم‌زمان با تغییرات قوانین: یکی از اصلی‌ترین مشکلات لایحه‌نویسی سنتی، عدم آگاهی به‌موقع از تغییرات یا اصلاحات قوانین است. ابزارهای هوش مصنوعی به‌صورت خودکار و منظم به‌روزرسانی می‌شوند و می‌توانند جدیدترین اصلاحات قانونی را در اختیار قرار دهند.
• ارتقای مهارت‌های تحلیلی: با تکیه بر قدرت تحلیل هوش مصنوعی، متخصصان حقوقی نیز یاد می‌گیرند چگونه استدلال‌های خود را در چارچوب بهترین مثال‌های موجود پایه‌ریزی کنند.

معرفی مهم‌ترین ابزارهای هوش مصنوعی حقوقی

در سال‌های اخیر، ابزارهای متنوعی برای کمک به وکلا، پژوهشگران و کارشناسان حقوقی عرضه شده‌اند. هرکدام از این ابزارها بر پایه هوش مصنوعی و الگوریتم‌های پردازش زبان طبیعی فعالیت می‌کنند و مزایای ویژه‌ای دارند. در این بخش، به برخی از مهم‌ترین نمونه‌های ارائه‌شده در متن اصلی و کاربرد آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

کلود

Claude که توسط شرکت آنتروپیک (Anthropic) طراحی شده، یک دستیار تحقیقات حقوقی مبتنی بر هوش مصنوعی است که هدف آن ساده‌سازی فرآیند پژوهش حقوقی و نگارش پیش‌نویس لوایح می‌باشد. امکانات کلیدی این ابزار عبارت‌اند از:

• جست‌وجوی پیشرفته اسناد و قوانین: امکان یافتن سریع مستندات و آراء مرتبط به موضوع پرونده (البته نه در خصوص سیستم قضایی ایران)
• درک و فهم متون پیچیده حقوقی: Claude می‌تواند متن‌های طولانی را خلاصه کرده و اطلاعات ضروری را استخراج کند.
• توانایی پردازش وظایف پیچیده: از تجزیه‌وتحلیل متون گرفته تا شناسایی تناقض‌ها یا ابهامات در استدلال‌ها

برای وکلا یا حقوقدانانی که نیازمند سطح بالایی از تحلیل مفاهیم حقوقی و ساخت لایحه مستند در کمترین زمان هستند، Claude گزینه بسیار مناسبی است.

جمینی

Gemini، که پیش‌تر با نام گوگل بارد شناخته می‌شد، ابزاری هوش مصنوعی متعلق به شرکت گوگل است. این ابزار بر پایه گفت‌وگو با کاربر فعالیت می‌کند و پاسخ‌های مکتوب به پرسش‌های مطرح‌شده ارائه می‌دهد. برخی از قابلیت‌های کلیدی آن عبارت‌اند از:

• بررسی بندهای قراردادی و شناسایی ریسک‌ها: ابزاری قدرتمند برای بررسی و صحت‌سنجی قراردادها و شناسایی نقاط ضعف و خطر
• اطمینان از انطباق با مقررات: Gemini می‌تواند در تشخیص تعارضات قراردادی با قوانین و مقررات یاری رساند.
• یافتن داده‌های مرتبط در تحقیقات حقوقی: با خزیدن در دیتابیس‌های مختلف، می‌تواند اطلاعات موردنیاز برای لایحه‌نویسی یا انجام پژوهش حقوقی را در اختیار کاربر قرار دهد.

کوپایلوت

Microsoft Copilot ابزاری مبتنی بر هوش مصنوعی است که داخل مجموعه مایکروسافت ۳۶۵ ادغام شده است. این سیستم قادر است در تهیه اسناد و لوایح قضایی، پست‌های الکترونیک اداری و حتی تجزیه‌وتحلیل داده‌ها به وکلا یاری برساند. ویژگی‌های مهم آن عبارت‌اند از:

• تهیه پیش‌نویس اسناد: Copilot با دسترسی به Word یا Outlook، پیش‌نویس ایمیل‌ها، لوایح ابتدایی و نامه‌های اداری را آماده می‌کند.
• تحلیل حجم بالای داده‌ها: قابلیت استخراج و مرتب‌سازی داده‌ها از انبوه اسناد حقوقی
• یادآوری و مدیریت امور شغلی: از این ابزار می‌توان برای زمان‌بندی قرارها، کارهای روزانه و پرونده‌های متفاوت استفاده کرد.

چت جی پی تی

ChatGPT ربات گفت‌وگومحور شرکت OpenAI است که بسیاری از افراد در حوزه‌های گوناگون از آن استفاده می‌کنند. در زمینه حقوق و قضا، این ابزار می‌تواند:

• پاسخ به پرسش‌های حقوقی به‌صورت مکتوب: از مشاوره گرفته تا ارائه راهکار کلی
• تهیه و ویرایش پیش‌نویس لوایح و قراردادها: ChatGPT با تحلیل مفاهیم حقوقی، می‌تواند بخش قابل‌توجهی از فرایند نگارش را انجام دهد.
• مدیریت ارتباط با موکلان: تنظیم پاسخ‌های اولیه برای سؤالات مکرر موکلان و مراجعه‌کنندگان

این ابزار از محبوب‌ترین و شناخته‌شده‌ترین دستیارهای هوش مصنوعی جهان به حساب می‌آید و بسیاری از کاربران در ابتدای ورود به دنیای هوش مصنوعی حقوقی، با ChatGPT تجربه کسب می‌کنند.

راهنمای چندمرحله‌ای لایحه‌نویسی با هوش مصنوعی

در ادامه یک راهنمای مرحله‌به‌مرحله ارائه می‌شود که مسیر اصلی استفاده از هوش مصنوعی در لایحه‌نویسی را نشان می‌دهد:

1. تعیین هدف: آیا قصد دارید دفاعیه‌ای بنویسید یا به‌دنبال اثبات ادعای جدید هستید؟ سطح پیچیدگی پرونده چقدر است؟
2. انتخاب ابزار هوش مصنوعی مناسب: بسته به نوع پرونده، ممکن است ChatGPT یا Claude برای دفاعیه‌ی تحلیلی مناسب‌تر باشد یا از Copilot برای آماده‌سازی پیش‌نویس اولیه استفاده کنید.
3. جمع‌آوری داده‌ها و مستندات: شامل آرای قضایی، مواد قانونی مرتبط، و همچنین اطلاعات پرونده و مستندات فنی یا شخصی موکل
4. تغذیه سیستم هوش مصنوعی با اطلاعات لازم: این بخش شامل وارد کردن خلاصه پرونده و تنظیم پرسش‌های دقیق است. هر چه داده‌ها ساختارمندتر باشند، خروجی بهتر خواهد بود.
5. دریافت پیش‌نویس و بازبینی: محتوای اولیه را دریافت و در بخش‌هایی مانند استنادات قانونی و لحن نوشتاری بررسی کنید.
6. هماهنگ‌سازی با الگوها و قوانین خاص: اگر در حوزه حقوق کار یا تجارت هستید، ممکن است بخشی از لایحه به‌طور خودکار استاندارد و تکراری باشد.
7. نهایی‌سازی و تنظیم لحن: از آنجا که لوایح حقوقی عموماً به لحن رسمی نیاز دارند، لحن متن را با ادبیات حقوقی هماهنگ کنید. در این مرحله نظرات یک وکیل یا مشاور باسابقه بسیار مفید خواهد بود.
8. ثبت و اجرا: در نهایت، نسخه نهایی لایحه را جهت ارائه به دادگاه یا مرجع قضایی ثبت کرده و از قابلیت‌های مدیریت اسناد در ابزار هوش مصنوعی برای ذخیره و پیگیری استفاده کنید.

جمع‌بندی

در انتهای این مقاله، بد نیست بار دیگر بر اهمیت هم‌افزایی میان تخصص انسانی و قدرت محاسباتی هوش مصنوعی تأکید کنیم. در نظام حقوقی که روابط انسانی در آن سیال و متأثر از شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است، هرگز نباید تصور کرد که ماشین می‌تواند جای اندیشه و قضاوت انسانی را بگیرد. اما روشن است که بهره‌گیری از لایحه نویسی با هوش مصنوعی به شکل هوشمندانه، ضمن احترام به اصول اخلاقی و محرمانگی موکلان، مسیری را برای افزایش سرعت، دقت و کاهش هزینه‌ها هموار می‌کند. دور نیست زمانی که ترکیب توانایی‌های متخصصان حقوقی و سیستم‌های هوشمند، بسترساز تحولات شگرف‌تری در فرآیند قضایی خواهد شد.

همان‌طور که مشاهده کردید، ابزارهای هوش مصنوعی برای لایحه‌نویسی دامنه‌ای وسیع از امکانات را فراهم می‌کنند. از اصلاح نگارشی و یافتن مواد قانونی مرتبط گرفته تا استخراج و سامان‌دهی حجم انبوهی از مستندات؛ همه و همه نشان می‌دهند که ما در آغاز عصر جدیدی از خدمات حقوقی قرار داریم. اگرچه پیاده‌سازی این فناوری چالش‌ها و ظرایف خاص خودش را دارد، اما بدون شک آینده حقوق به سمت دیجیتالی‌شدن هرچه بیشتر حرکت می‌کند و همراهی آگاهانه با این روند، نقطه عطفی برای رقابت حرفه‌ای در این حوزه به‌شمار می‌رود. امیدواریم این مقاله نگاه شما را نسبت به لایحه نویسی، دادخواست یا عریضه نویسی با هوش مصنوعی، کامل‌تر کرده باشد.